2 – روشهای فعال و دوسویه : بعضی از روشهای تدریش معلم و فراگیران را به نحو مطلوب فعال می کند و " یاد دهی – یاد گیری " دو طرفه است . در این روشها مطالب و مفاهیم با مشارکت و همفکری معلم و دانش آموزان کشف می شود و هر یک از روشهای انتخابی ، محور تدریس قرار می گیرد مانند : روش استقرایی ، حل مساله ، بحث گروهی و مباحثه ای ، کاوشگری ، روش مقایسه ای ، ایفای نقش ، و بارش مغزی .

بتابراین برای انتخاب روش تدریس بایستی به بعضی نکات زیر توجه کنیم :

1 – هدفهای درس را بررسی و هدف کلی را مشخص و بر اساس حیطه های یادگیری تقسیم بندی کنیم ( طرح درسی به شکل ذهنی یا عینی و مکتوب تهیه نماییم )

2 – امکانات و وسایل موجود را بر آورد کنیم و متناسب با آنها شرایط را برای اجرای روش مورد نظر آماده سازیم .

3 – در روش تدریس نقش دانش آموزان را به طور جدی در نظر گرفته ، آنها را فعال تر کنیم .

4 – از روشهای اکتشافی و فرصت تفکر که به تولید دانش و خلاقیت منجر میشود استفاده کنیم و در امر یادگیری ، ما به عنوان تسهیل کننده و هادی عمل نماییم .

هر چند که روش آموزش زبان هم همچون سایر علوم در طی چند سال اخیر پیشرفتهای چشم گیری داشته و قدم های موثری در این زمینه برداشته شده است اما برای رسیدن به هدف اصلی آموزش زبان که به کار بردن صحیح گفتار می باشد به تلاش و همت بیشتری نیاز هست . آموزش نوشتار و انجام تمرینها برای پی بردن به میزان درک مطالب توسط دانش آموزان باید زمانی آغاز شود که به هدف اصلی آموزش زبان یعنی گفتار رسیده باشند چرا که زبان در درجه اول برای سخن گفتن است و معلمان بایستی دانش آموزان را در رسیدن به این مهم یاری کنند .

حال سوال این است که برای اینکه معلم بتواند دانش آموزان را در زبان گفت و شنود تمرین حقیقی بدهد چه باید بکند ؟ برای تحقق این امر رعایت دو شرط زیر لازم است :

نخست این که دانش آموزان باید هنگام کاربرد زبان ( گفت و شنود ) از منابع واژگانی و دستوری خاص این زبان استفاده کنند و دوم اینکه این زبان باید خاصیت گفت و شنود طبیعی داشته باشد یعنی خود دانش آموزان ضمن روند تبادل مستقیم اندیشه با معلم یا دیگر دانش آموزان ، گفت و شنود را پدید آورند . البته در این راه نباید پنداشت که ترغیب دانش آموزان به باز آفرینی جملات و متون خارجی که از حفظ یاد گرفته اند گفتار شفاهی آنان را به درستی تقویت می کند .

متاسفانه در مدارس به ویژه در سالهای اولیه یادگیری زبان یعنی دوره راهنمایی دانش آموزان به حفظ مکالمه های کتاب ترغیب می شوند و این کار عملا نفعی ندارد و از طرفی دانش آموزان را خسته می کند و به قول متخصصان و صاحب نظران علوم روانشناسی و یادگیری ، این کار جز خستگی مفرط چیزی به همراه ندارد و عملا یادگیری صورت نمی گیرد .

به منظور تقویت گفتار شفاهی باید به دانش آموزان این امکان داده شود که سخنان معلم و دیگر دانش آموزان را بشنوند و گفتار شفاهی را در موقعیت های مختلف باز آفرینی کنند .

لذا دانش آموزان را بایستی مستقیما در دستگاه زبان غوطه ور سازیم و تا حد ممکن از زبان مادری او کمک نگیریم و تقابل های موجود در تمام سطوح آوایی ، دستوری و واژگانی را به کمک تکرار فراخوان به دانش آموزان بیاموزیم .

از طرفی ترجمه به زبان مادری نباید استفاده شود . زیرا تجربه نشان داده است هنگامی که دانش آموزان از ترجمه برای کمک به فهمیدن استفاده می کنند در حقیقت ترجمه را می فهمند نه متن انگلیسی را و متن انگلیسی هم چنان نا مفهوم باقی می ماند .

استفاده از گفت و گو در تدریس مزایا و محاسن بسیار زیاد دیگری نیز دارد . به نقل از پروفسور تایون استفاده از گفت و گو در زبان انگلیسی دارای مزایای زیر است : 
1 – از نظر روانشناختی : به کاربردن گفت و گو در موقعیت های مختلف تداخل زبانی را به حد اقل می رساند و این روش فعالیت شخصی دانش آموز را بسیار آسان می کند . ( منطور از تداخل زبانی ، تداخل با زبان مادری است )

2 – از نظر تربیتی : باید قبول کرد که تدریس زبان بر پایه گفت و گو دانش آموزان را به خصوص در سالهای اولیه یادگیری (دوره راهنمایی) بسیار علاقه مند می کند که تلاش کنند تا به زبان جدیدی که یاد می گیرند حرف بزنند .

3 – از نظر زبانی : هدف اصلی اموزش زبان انگلیسی ، گفتار است که قواعدش از قواعد نوشتاری بسیار ساده تر می باشد .

4 – گفت و گو وقتی خوب ساخته شده باشد به یاد گیری ساخت های زبانی که با موقعیت های مختلف همراهند بسیار کمک می کند .

ج ) امکانات آموزشی : آموزش زبان به فضای آموزشی متفاوتی از سایر دروس احتیاج دارد و علاوه بر عوامل محیطی همچون نور ، دما ، و ... نیاز به فضا و موقعیت خاصی دارد. در کلاس زبان دانش آموزان باید به صورت دایره یا نیم دایره بنشینند ، تا یک دیگر را ببینند و جهت تقویت مهارتهای مختلف از جمله گفتار با یکدیگر در تعامل باشند . استفاده از تکنولوژی روز ( نمایش فیلم ، ضبط صوت ، آزمایشگاه زبان ، کامپیوتر ، وسایل کمک آموزشی بصری همچون لوح ، کارت ، جدول ، نمودار و تصویر ) می تواند برای آموزش زبان بسیار حایز اهمیت باشد .

د ) برنامه ریزان آموزشی : همه جامعه ی فرهنگیمان هدف تقویت آموزش را خواهانند که این مهم با برنامه ریزی برنامه ریزان تعلیم و تربیت تحقق می یابد .

مشکل عمده تمام دبیران در مدارس این است که ساعات تدریس زبان کم می باشد و متناسب با حجم کتابهای درسی نیست و معلم قادر به تقویت تمامی مهارتهای مورد نظر در زمینه آموزشی به صورت کامل نمی باشد . مشکل دیگری که در این زمینه وجود دارد سن یادگیری زبان است چرا که به قول اکثر متخصصان بهترین سن یادگیری زبان بعد از جذب و یادگیری دانش زبان مادری یعنی حدود سالهای هشت تا نه سالگی می باشد .

بهبود فضاهای آموزشی ، تامین نیروی انسانی متخصص ، استفاده از کتابهای درسی که با توجه به علایق و ذوق دانش آموزان دوره راهنمایی باشد ، به کار گیری شیوه های درست ارزشیابی تحصیلی و ... از مهمترین عواملی هستند که توجه به آنها نه تنها بر روند یادگیری موفق اثر خواهد گذاشت بلکه بر روش تدریس معلمان هم تاثیر بسزایی خواهد داشت که رسیدن به این مطلوب تلاش و همت برنامه ریزان آموزشی را می طلبد .
نتیجه :

با تجزیه و تحلیل در مورد مطالبی که در متن مقاله به آنها اشاره شد به این نتیجه خواهیم رسید که تمامی عناصر اساسی فوق باید در راستای یکدیگر حرکت نمایند تا نتیجه ای که از این آموزش صورت می گیرد ، مفید تر باشد و معلم به عنوان راهنما و هدایتگر باید محیط کلاس را برای دانش آموزان محیطی امن و شاد گرداند تا دانش آموزان با شور و شوق و انگیزه درونی به یاد گیری مهارت های کلامی و مهارت های عمومی زندگی اقدام نمایند و با انگیزه و علاقه در فعالیتها و بحثهای گروهی شرکت کنند تا عملا امر یادگیری صورت گیرد تا به طور یقین به مفهوم این سخن زیبا برسیم که " هنگامی که دلها نشاط یافتند ، علم و کمال را در آنها به ودیعه بگذارید و هر گاه از نشاط تهی و گریزان شدند ، با آنها وداع کنید . زیرا دلها در چنین حالتی آماده فراگیری علم و کمال نیستند . " ( بحار الانوار ، جلد 78 ، صفحه 379 )

پیشنهادات :

از آنجا که تحقیقات نشان داده است علت اصلی نتایج نا خوشایند آموزشی زبان در مدرسه این است که معلمان هنوز روش " دستور – ترجمه " را که می باید سالها پیش رها کرده باشند به کار می برند برای رفع این نقیصه معلم باید روش تدریس مناسب انتخاب کند ، در کلاسهای باز آموزی حضور یابد ، کتابها و منابع جدید را مطالعه کند ، فقط به دستور زبان توجه نکند بلکه گفت و شنود را در تدریس خود مورد توجه قرار دهد ، شیوه استفاده از فرهنگ لغات را به زبان آموزان بیاموزد ، با صاحب نظران ، استادان و نویسندگان در تماس باشد ، به تقویت بنیه علمی و توانمندی های خویش بپردازد ، روی زبان تسلط کاملی داشته باشد ، برای هماهنگ کردن روشهای تدریس از تجربیات موفق همکاران خود استفاده کند و در مجموع ، همواره فردی فعال ، علاقه مند و پویا در راه تدریس زبان و آموزش زبان آموزان باشد .

منابع :

1 – روشهای فعال تدریس ( راهنمای معلم ) ، منوچهر فضلی خانی ، تهران ، وزارت آموزش و پرورش – معاونت پرورشی ، ج سوم – 1379

2 – تعلیم و تربیت در اسلام ، شهید مرتضی مطهری ، تهران ، انتشارات صدرا ، جلد بیستم ، 1371

3 – مجله رشد آموزش زبان ، دوره بیست و دوم ، شماره چهار

4 – هفته نامه نگاه ، آنچه برای آموزش زبان انگلیسی به کار نمی آید ، حمید خسروی خواجه ها ، ص 5

5 – فصل نامه ندای اندیشه ، سال اول ، شماره اول ، زمستان 86 ، فنون تدریس مکالمه انگلیسی